Sinds september kampte ik met een leesdip en ook al las ik toch wel een paar goeie boeken de volgende weken, ik hervond maar niet mijn goesting om te lezen. Ik had het erover met mijn broer, dat ik niet wist waaraan het lag, en hij stelde voor dat ik eens iets helemaal anders moest lezen, een non-fictie bijvoorbeeld. En deze non-fictie werd dan ook het enige boek dat ik in november las.

Yuval Noah Harari – Sapiens: A Brief History of Humankind ★★★

Hij stond al een tijdje in mijn boekenkast, deze Sapiens, geleend van de broer, maar ik was er nog niet toe gekomen. Maar door de leesdip en de suggestie van mijn broer om deze proberen tegen te gaan, besloot ik dat het hoog tijd werd om mijn tanden te zetten in dit felbejubelde boek.

Honderdduizend jaar geleden waren er wel zes verschillende menssoorten. Nu is er maar één soort over, en dat zijn wij. Homo sapiens. Hoe komt het dat alleen wij zijn overgebleven? Hoe kwamen onze voorvaderen op het idee om steden en zelfs koninkrijken te stichten? Waarom gingen we in goden geloven, maar ook in natiestaten, en in bedrijven. Waarom vertrouwen we op geld, boeken en wetten? En hoe zal onze wereld er in de toekomst uitzien?
In Sapiens neemt Yuval Noah Harari ons mee op een reis door de geschiedenis van de mensheid. Wie zijn we? Waar komen we vandaan? En hoe zijn we geworden wie we nu zijn?

Het boek begon razend goed, met heel interessante uiteenzettingen over de geschiedenis van de mens met een uiterst leesbare tekst en toffe slagzinnen. Hierbij werden verwijzingen naar populaire literatuur niet geschuwd. Zo worden namen uit Harry Potter gebruikt wanneer de auteur een thesis wil illustreren met een fictief voorbeeld, of gebruik hij een gekend citaat uit Alice in Wonderland om een stelling te bekrachtigen.

“It’s relatively easy to agree that only Homo sapiens can speak about things that don’t really exist, and believe six impossible things before breakfast. You could never convince a monkey to give you a banana by promising him limitless bananas after death in monkey heaven.”

Op momenten was de tekst zelfs bijzonder grappig. De auteur hanteert een soort sarcastische humor, dat bijzonder goed aanslaat bij mij.

“The evidence is circumstantial, but it’s hard to imagine that Sapiens, just by coincidence, arrived in Australia at the precise point that all these animals were dropping dead of the chills.”

Vanaf ongeveer halverwege het boek echter, begon mijn aandacht wat te verslappen. De auteur wil te veel in het boek steken en springt daarbij een beetje van de hak op de tak.
We beginnen bij de evolutietheorie en hoe Sapiens nog als enige hominide over bleef. We gaan door naar het ontstaan van godsdiensten, gemeenschappen, koninkrijken en imperia. En tot slotte wordt ook nog ingegaan op specialisatie, het ontstaan van handel en geld, tot heuse economieën en het kapitalisme. Tussendoor weert de auteur ook de onderwerpen filosofie, psychologie en sociologie niet, en hierbij vergeet ik er waarschijnlijk nog een paar.

“Due to their close cooperation with science, these empires wielded so much power and changed the world to such an extent that perhaps they cannot be simply labelled as good or evil. They created the world as we know it, including the ideologies we use in order to judge them.”

Sapiens is echt een allegaartje aan specialisatievelden die allemaal samen inderdaad kunnen voldoen aan de ondertitel van dit boek een kleine geschiedenis van de mensheid met een superdikke nadruk op de kleine.
Wat eigenlijk ook nog ontbreekt in die titel is eenzijdig, subjectief en speculatief, want veel vloeit voort uit de auteurs eigen ideeën en gedachtesprongen, waardoor je het allesbehalve als objectief en feitelijk kan beschouwen.

“Domesticated chickens and cattle may well be an evolutionary success story, but they are also among the most miserable creatures that ever lived.”

Desondanks het vaak nogal subjectief is en via één type bril wordt bekeken terwijl alle andere aspecten even worden vergeten, maakt de auteur toch dikwijls valabele punten, die hij schoon en begrijpbaar kan overbrengen. Je moet wel kritisch lezen en bepaalde zaken met een serieuze korrel zout nemen. Zo zou je haast kunnen gaan geloven dat de auteur niet zo opgezet is met het succes van onze soort en dat hij pleit naar een terugkeer naar ons jager-verzamelaar bestaan, waar het leven zoveel eenvoudiger was en we zo veel gelukkiger waren.

“Hunter-gatherers spent their time in more stimulating and varied ways, and were less in danger of starvation and disease. The Agricultural Revolution certainly enlarged the sum total of food at the disposal of humankind, but the extra food did not translate into a better diet or more leisure. Rather, it translated into population explosions and pampered elites. The average farmer worked harder than the average forager, and got a worse diet in return. The Agricultural Revolution was history’s biggest fraud.”

Ik begrijp wel welk punt hij wil maken. De verschillende revoluties die Sapiens heeft ondergaan, zoals de agrarische en de industriële, zijn de reden waarom onze soort zo succesvol is, maar het heeft vaak ook wel een negatieve impact gehad op het individu. Het voortbestaan en de voorspoed van een soort, betekenen niet automatisch het goeie leven voor elk van zijn individuen.

“This is the essence of the Agricultural Revolution: the ability to keep more people alive under worse conditions.”

Maar de manier waarop de auteur het bracht, met al zijn grootspraak en sarcasme, zou je bijna doen geloven dat hij een immense haat heeft voor de mensheid en hoopt op zijn ondergang.
Dit kan misschien komen door de andere kant van dat sarcasme, als je het te vaak gebruikt – ook al maakt het je tekst luchtiger en grappiger – weet men op een bepaald moment niet meer of je nu de spot ermee drijft of serieus bent.

“The romantic contrast between modern industry that “destroys nature” and our ancestors who “lived in harmony with nature” is groundless. Long before the Industrial Revolution, Homo sapiens held the record among all organisms for driving the most plant and animal species to their extinctions. We have the dubious distinction of being the deadliest species in the annals of life.”

In conclusie voor mij, Sapiens is een vermakelijke vogelvlucht doorheen de menselijke geschiedenis, dat ongeveer halverwege een beetje van zijn schwung verliest door de veelheid aan onderwerpen die de auteur wil aansnijden. Algemeen is het boek aan het oppervlak luchtig en grappig, maar een diepere kijk onthullen een duistere onderliggende boodschap en een voorafschaduwing naar onze mogelijke toekomst. Die laatste wordt hoogstwaarschijnlijk verder toegelicht in de auteur’s tweede boek Homo Deus, waar ik toch wel een beetje nieuwsgierig naar ben.